Bigoreksja (dysmorfia mięśniowa) – kiedy trening siłowy staje się obsesją

Przyczyny bigoreksji

Bigoreksja najczęściej rozwija się u młodych mężczyzn, choć może dotyczyć osób różnej płci i w każdym wieku. Przyczyny bigoreksji mają charakter wieloczynnikowy. Wpływają na nie uwarunkowania genetyczne, czynniki psychologiczne oraz presja kultury ciała. Obsesja na punkcie umięśnionego ciała często ma swoje korzenie w zaniżonej samoocenie i głębokiej potrzebie potwierdzenia własnej wartości poprzez wygląd zewnętrzny. Szczególnie narażeni są młodzi mężczyźni, którzy w okresie dorastania doświadczyli poczucia niedopasowania lub bycia niewystarczającym. Ciało staje się wtedy projektem do naprawienia – zamiast przestrzenią doświadczeń, relacji i siły. Nie bez znaczenia są także wzorce kulturowe i medialne, które kreują wizerunek „idealnego” męskiego ciała jako skrajnie umięśnionego, wyrzeźbionego i pozbawionego tłuszczu. Dla wielu młodych osób to nieosiągalny, ale bardzo silny punkt odniesienia – który zamiast motywować, może pogłębiać wewnętrzną presję i niezadowolenie z siebie.

Objawy bigoreksji u sportowców

Szczególnie narażeni na rozwój bigoreksji są sportowcy — zwłaszcza uprawiający dyscypliny siłowe i sylwetkowe. W ich środowisku panuje silna presja estetyczna i wydolnościowa, a ciało staje się narzędziem pracy, rywalizacji i tożsamości. Stała koncentracja na wynikach, kompozycji ciała i porównywaniu się z innymi może sprzyjać fiksacji na punkcie wyglądu i masy mięśniowej.

Do najczęstszych objawów bigoreksji u sportowców należą:

• kompulsyjne, intensywne treningi siłowe, kontynuowane nawet mimo urazów czy sygnałów przetrenowania,
• obsesyjne przestrzeganie restrykcyjnych diet i programów suplementacyjnych — nierzadko kosztem zdrowia fizycznego i psychicznego,
• sięganie po sterydy anaboliczne lub inne substancje wspomagające wzrost mięśni, mimo ryzyka poważnych skutków ubocznych,
• unikanie życia towarzyskiego, jeśli mogłoby ono zakłócić plan treningowy lub dietetyczny,
• częste przeglądanie się w lustrze, mierzenie obwodów ciała i obsesyjne monitorowanie postępów,
• permanentne niezadowolenie z własnej sylwetki, nawet przy ponadprzeciętnej muskulaturze.
  

Bigoreksja może prowadzić do wyczerpania organizmu, zaburzeń hormonalnych, izolacji społecznej, lęku, depresji oraz poważnych konsekwencji zdrowotnych wynikających z nadużywania suplementów lub środków anabolicznych. Z tego względu ważne jest wczesne rozpoznanie objawów i podjęcie terapii, najlepiej w nurcie poznawczo-behawioralnym, często z udziałem specjalistów z zakresu psychodietetyki i psychiatrii.

Pasja do sportu a bigoreksja

Gdzie kończy się zdrowy styl życia, a zaczyna bigoreksja? To pytanie coraz częściej pojawia się w kontekście współczesnej kultury ciała i intensywnej promocji aktywności fizycznej. Zdrowy styl życia opiera się na równowadze – regularnym ruchu, odpowiednio dobranej diecie, regeneracji i trosce o dobrostan psychiczny. Bigoreksja natomiast to zaburzenie, w którym dbanie o sylwetkę przeradza się w obsesję. Kluczowa różnica tkwi w motywacji, elastyczności i konsekwencjach podejmowanych działań. Osoba prowadząca zdrowy tryb życia potrafi zrezygnować z treningu, gdy czuje zmęczenie, potrafi cieszyć się wspólnym posiłkiem bez lęku i nie podporządkowuje całego życia wyglądowi. W bigoreksji pojawia się przymus: codzienne ćwiczenia mimo bólu, rygorystyczna kontrola jedzenia, nieustanne myślenie o rozbudowie mięśni i lęk przed „utraceniem formy”. Styl życia przestaje służyć zdrowiu, a zaczyna je podkopywać – fizycznie, emocjonalnie i społecznie. Właśnie tam przebiega granica, którą warto rozpoznać z uważnością.

Skutki fizyczne i psychiczne bigoreksji

Bigoreksja może prowadzić do poważnych skutków fizycznych i psychicznych. Nadmierny trening siłowy zwiększa ryzyko kontuzji, uszkodzeń stawów i więzadeł. Stosowanie sterydów anabolicznych może prowadzić do zaburzeń hormonalnych, niewydolności wątroby, ginekomastii, problemów z sercem i niepłodności. W niektórych przypadkach pojawiają się także zaburzenia lękowe i depresja. Ciało staje się obsesyjnym punktem odniesienia, co ogranicza możliwości codziennego funkcjonowania.

Dysmorfia mięśniowa może również współwystępować z różnymi formami zaburzeń odżywiania, takimi jak ortoreksja (nadmierna koncentracja uwagi na spożywaniu zdrowej żywności, która często może prowadzić do ubogiej w składniki, wybiórczej diety i późniejszych powikłań zdrowotnych) czy bulimia (występowanie nawracających epizodów objadania się, po których następują zachowania kompensacyjne, takie jak prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających lub intensywny wysiłek fizyczny).

Media i presja kultury ciała

Presja kultury ciała i media mają ogromny wpływ na rozwój bigoreksji. Reklamy, portale społecznościowe i czasopisma propagują obraz umięśnionej sylwetki jako wzoru sukcesu i atrakcyjności. Młodzi mężczyźni porównują się z nierealnymi standardami i czują presję, aby osiągnąć podobny wygląd. Zaburzone postrzeganie swojego ciała prowadzi do poczucia niskiej wartości, a każde obniżenie nastroju jest pogłębiane przez niezadowolenie z obwodu mięśni. Wiele osób sięga po suplementy diety, stosuje restrykcyjną dietę i angażuje się w nadmierne treningi, nie zważając na ryzyko. Dodatkowo, algorytmy mediów społecznościowych działają na zasadzie tzw. „rabbit hole” – podpowiadają coraz bardziej ekstremalne treści związane z wyglądem i treningiem, co pogłębia obsesję i utrwala zaburzone wzorce myślenia.

Jak wyjść z dysmorfii mięśniowej?

Leczenie bigoreksji wymaga specjalistycznej pomocy i uważnego podejścia do psychicznego wymiaru trudności.

Najczęściej rekomendowaną formą wsparcia jest psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT), która pomaga rozpoznawać i modyfikować zniekształcone przekonania na temat własnego ciała oraz odbudowywać poczucie wartości niezależne od wyglądu. CBT koncentruje się również na zmniejszaniu zachowań kompulsyjnych – takich jak nadmierne ćwiczenia czy restrykcyjne diety – oraz wspiera w odzyskiwaniu kontroli nad codziennym funkcjonowaniem.

Skuteczna może być również terapia integracyjna, która łączy podejścia (np. psychodynamiczne, humanistyczne, systemowe) i dostosowuje metody pracy do indywidualnych potrzeb osoby doświadczającej bigoreksji. U części pacjentów dobre efekty przynosi również terapia schematów, która pozwala dotrzeć do głębszych emocjonalnych korzeni problemu – np. wstydu, porzucenia czy potrzeby akceptacji.

W przypadkach, w których bigoreksji towarzyszy depresja, lęk lub zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, możliwe jest wdrożenie leczenia farmakologicznego, najczęściej z wykorzystaniem leków z grupy SSRI (selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny). Farmakoterapia nie jest leczeniem podstawowym, ale może wspomagać proces terapii w trudniejszych przypadkach.

Ogromne znaczenie ma wsparcie ze strony bliskich oraz edukacja na temat zdrowego stylu życia, odpoczynku i realnych potrzeb organizmu. Osoby dotknięte bigoreksją uczą się stopniowo rozpoznawać zaburzone postrzeganie własnej sylwetki i przestawiają uwagę z perfekcji na uważność, dobre samopoczucie i równowagę.